Với số lượng những chai rượu đến từ một vườn nho (single-vineyard) tại Piedmont đang ngày càng được chú ý hơn trong nửa thế kỉ vừa qua, người tiêu dùng cũng ngày càng dễ bị bối rối khi chọn rượu. Một dự án từ hiệp hội những nhà rượu địa phương (consorzio) đã giúp thiết lập những trật tự nhất định giúp xác định những vùng làm nho khác nhau. Stephen Brook nhấn mạnh tới 10 trong số những vườn nho riêng biệt “MGA” (viết tắt của Menzioni Geografiche Aggiuntive), nơi có khả năng mang tới những chai rượu có tính chọn lọc cao nhất.
Khái niệm về rượu vang tới từ một vườn nho duy nhất đã có từ lâu ở những khu vực như Burgundy hay Đức, thế nhưng lại khá là mới ở Piedmont.
Cho tới những năm 1960, Barolo và Barbaresco vẫn chỉ được pha trộn từ nho tới từ những vườn nho và khu vực khác nhau trong vùng. Một số nhà sản xuất, ví dụ như Bartolo Mascarello, vẫn tin đây là cách tốt nhất để làm rượu. Nhà này sở hữu những cây nho ở Cannubi, bởi thế trên lý thuyết họ có thể sản xuất được rượu vang single-vineyard từ khu vực nổi tiếng này, thế nhưng Maria Teresa Mascarello lại tin tưởng việc kết hợp nho từ nhiều khu vườn sẽ làm ra rượu tốt hơn hẳn nếu chỉ sử dụng từ vườn nho duy nhất này.
Cũng vào những năm 1960, Beppe Colla và một số nhà trồng nho khác bắt đầu ghi nguồn gốc vườn nho trên nhãn chai. Nhiều thập kỉ qua, số lượng rượu vang single-vineyard ngày càng nhiều hơn khi mà ngày càng nhiều những người trồng bắt đầu sản xuất và thương mại hóa rượu của chính họ hơn là chỉ bán nho của mình cho những hợp tác xã hay nhà buôn.
Sự khó hiểu trên nhãn chai
Ngày càng khó hơn cho ngay cả những người yêu rượu nhiệt thành nhất để có thể cập nhật với những nhãn chai mới. Ngoài ra, bên cạnh những nhãn chai nổi tiếng như Asili ở Barbaresco hay Cannubi ở Barolo, một số lại khá là mơ hồ.
Hơn thế nữa, nhiều nhãn chai lại thể hiện những tên riêng bay bổng hơn là xác định một vườn nho. Một ví dụ đáng nhắc đến là chai Via Nuova tuyệt vời của nhà Chiara Boschis, tới từ nhiều tiểu khu vực khác nhau. Những chai “cru” hàng đầu của Gaja cũng nằm trong số này, những nhãn hiệu như Sorì San Lorenzo là tên một thửa nho riêng nằm trong một tiểu khu vực được định sẵn. Gaja và nhiều nhà khác muốn khẳng định thương hiệu của riêng họ hơn là giúp khẳng định những vườn nho riêng biệt đã có.
Tất cả đã làm người tiêu dùng ngày càng bối rối, bởi vậy hiệp hội đã bắt đầu triển khai một kế hoạch riêng để xác nhận những MGA- hay hiểu nôm na, là những vườn nho riêng với ranh giới rõ ràng bởi luật định.
Thế nhưng, việc phân định đánh giá những thửa nho lại được giao cho mỗi xã ở đây. Và dù một số xã đã làm rất tốt việc được giao và xác nhận ra những thửa nho mang tính lịch sử và được tất cả người bản địa công nhận, một số xã khác lại không chịu được áp lực của người trồng nho khi họ muốn rượu của họ được gắn mác nổi tiếng hơn.
Cannubi thuộc xã Barolo được mở rộng hơn trước, dẫn tới nhiều vụ kiện tụng và phản biện. Ví dụ gây tranh cãi nhất là của xã Monforte, khi mà ở đây dường như bất cứ chỗ nào có cỏ mọc được đều được công nhận: vườn nho Bussia được mở rộng khủng khiếp tới khoảng 300ha, khiến toàn bộ kế hoạch ban đầu trở nên vô nghĩa; những vườn nho như Perno và Bricco San Pietro cũng chịu cảnh tượng tương tự.
Những nhà sản xuất hàng đầu, như là Aldo Conterno, tự đặt tên cho những mảnh riêng như Romirasco để xác nhận rằng rượu của họ đến từ khu vực mang tính lịch sử.
Dự án MGA này phù hợp với dự án làm bản đồ của cây bút chuyên về rượu vang Alessandro Masnaghetti, người mà đã dành thời gian cho những cuộc phỏng vấn dài hơi với những người trồng nho và nhà buôn, nhằm hoàn thiện được những bản đồ chi tiết phân định ranh giới có thể cho các vườn nho của tất cả các xã của Barolo và Barbaresco
Địa lý đóng vai trò lớn
Ở Barbaresco, hiệp hội làm rượu đã chỉ ra 66 MGA năm 2008, còn ở Barolo là 181 MGA vào năm 2010
Không giống trật tự thứ hạng của cru ở Burgundy hay như cách thức người Đức và Pháp đặt ra thứ hạng “first growths”, không có trật tự thứ hạng ở Piedmont – đây chỉ thuần túy những địa danh mang ranh giới địa lý, và không có phân ra rõ ràng về chất lượng. Đó là quá khó để có thể thực hiện việc này.
Ở Burgundy, thực tế tất cả vườn nho tốt nhất đều thuộc cùng một sườn dốc với cùng hướng đón nắng. Tuy nhiên, ở Barolo và Barbaresco, dù một vườn nho nhìn liền mạch trên bản đồ, nó lại bao gồm nhiều độ cao và hướng nắng khác nhau, bên cạnh đó là loại đất cũng như tiểu khí hậu và những phiên bản gốc nho khác nhau. Một phần của vườn nho nhất định có thể chon ho Nebbiolo tuyệt vời; khu vực khác với hướng đón nắng khác có thể lại cho Nebbiolo bình thương nhưng lại cho Barbera và Dolcetto cực tốt.
Hơn nữa, chất lượng địa hình không phải là không đổi: sự nóng lên toàn cầu dẫn tới việc có những mảnh vườn từng quá lạnh để cho ra Nebbiolo mang chất lượng cao, thì nay lại phù hợp để cho ra những chai rượu tươi mới, tinh tế hơn những mảnh phía bên khác từng tốt nhưng giờ lại trở nên quá nóng.
Chất lượng cũng phụ thuộc và nhà sản xuất. Một nhà trồng nho và làm rượu tốt có thể khẳn định chất lượng cho một vườn nho không quá nổi, cũng như một người trồng nho hời hợt lại làm mất đi giá trị của một vườn nho tuyệt vời. Với một số nhà rượu, một chai Barolo kết hợp từ nhiều vườn là hàng “thừa”; với một số khác nó lại là hàng chủ lực và được chọn lọc từ những chái nho chất lượng cao, bao gồm cả từ những vườn nho được quy định là MGA.
Bạn sẽ thấy không quá khó để chỉ ra khoảng 20 vườn nho đạt được thứ hạng “grand cru” (dù nó không tồn tại ở đây). 10 vườn nho trong bài việt được chọn theo ý kiến cá nhân, và không nhằm mục đích phân hạng hay xác nhận thứ hạng. Nhưng người viết hi vọng sẽ có đa phần người đọc đồng ý là tất cả những vườn nho sau đây- nếu được canh tác tốt và làm rượu cẩn thận- sẽ làm ra những chai rượu Barolo và Barbaresco hàng đầu có thể thấy trên thị trường.
1. Barbaresco
Asili
Nằm ở độ cao 200m-270m, vườn nho Asili rộng 14ha nằm nối liền những sườn đòi mang chất đất phực hợp của đất bùn pha mùn, đất sét và cát. Rượu ở đây vì thế nổi tiếng với sự tinh tế, quyến rũ và mạnh mẽ. Vườn này được làm nổi tiếng bởi hợp tác xã nhỏ Produttori del Barbaresco từ năm 1971. Khu vườn cũng xuất sắc với nhà Ceretto và nổi tiếng nhất, đó là Bruno Giacosa.
Nhà sản xuất (NSX) hàng đầu: Bruno Giacosa, Ca’ del Baio, Ceretto, Luisin, Michele Chiarlo, Produttori del Barbaresco, Roagna
Montestefano
Khu vườn dốc này sản xuất ra những chai Barbaresco có cấu trúc mạnh mẽ và dày dặn nhất, cũng như khả năng lưu trữ rất lâu. Chất đất giàu can-xi khiến rượu có tannin mạnh bạo. Chính ngài Beppe Colla của Prunotto là người đầu tiên xác nhận Montestefano là một vườn nho chất lượng riêng biệt trên nhãn chai vào năm 1961. Rượu ở đây mang cảm giác vòm miệng rõ ràng nhưng vẫn mang nét truyền thống của Nebbiolo mà theo thời gian phát triển thêm tầng hương thứ hai của da thuộc và sợi thuốc lá. Aldo Vacca, giám đốc lâu năm tại Produttori del Barbaresco, tin rằng khu vườn này mang tới những chai rượu sát với phong cách Barolo nhất.
NSX hàng đầu: La Cà Növa, Luigi Giordano, Produttori del Barbaresco, Prunotto
Rabajà
Một MGA khác mang tới nhiều nhận định trái chiều, bởi nhiều người tin rằng ranh giới của nó đã bị nới rộng quá nhiều. Một phần của nó đã được sát nhập vào Asili, nghĩa là có những gốc nho ở đây đã sản xuất rượu cho hai nhãn vườn riêng. Khu vườn rộng 20ha này, với mặt hướng về phía nam và tây nam, với chân dốc tiếp giáp phần trên của Martinenga và sát Asili về phía đông. Đất ở đây là đá vôi với cát và đất sét. Ở đây mang tới rượu vang tinh tế mà mạnh mẽ cùng khả năng lưu trữ tốt, dù là khi trẻ rượu vẫn dễ dàng để được cảm nhận.
NSX hàng đầu: Barale, Bera, Bruno Rocca, Castello di Verduno, Giuseppe Cortese, Luisin, Produttori del Barbaresco
2. Barolo – Monforte (Xã)
Bussia
Đa số đều đồng ý rằng, với diện tích gần 300ha, Bussia có quá nhiều khu vực được cho vào MGA, khi mà khu vực chính mang chất lượng lịch sử chỉ là một số chỗ như Bussia Soprana và Bussia Sottana. Trong đó Bussia Soprana có địa hình như một rạp hát tròn, với hướng nắng đa dạng. Những nhà sản xuất đã nổi tiếng từ lâu như Aldo Conterno đặt tên riêng cho thửa nho của họ lên trên nhãn chai, như là Cicala và Colonnello. Chai rượu đáng ngưỡng mộ và đắt nhất của nhà Conterno được đặt tên là “Gran Bussia”, một cái tên hơi phi thực tiễn một chút, nhưng lại được khẳng định bởi thời gian và sự nổi tiếng của nó. Những tiểu vùng ít nổi hơn của Bussia bao gồm như Munie, với một số nhà sản xuất cũng đưa nó vào nhãn, và một số chai có thể có chất lượng cực cao.
NSX hàng đầu: Aldo Conterno, Barale, Ceretto, Monti, Prunotto, Poderi Colla, Silvano Bolmida, Stroppiana
3. Barolo – Serralunga
Lazzarito
Fontanafredda là chủ sở hữu chính và cũng là nhà sản xuất cho rượu ở thửa nho 8ha với độ cao tốt này. Những khu vực tốt nhất được che kín với hướng nắng phía nam và tây nam, cùng với đó là thành phần đá vôi đáng kể. Khu vực thấp hơn của thửa nho này có tên gọi là Lazzairasco và có thể có chất lượng cùng khả năng lưu trữ đáng kể.
NSX hàng đầu: Ettore Germano, Fontanafredda, Gagliardo, Guido Porro (Lazzairasco), Vietti
Vigna Rionda
Vườn nho 10ha ở những sườn dốc phía tây này mang tới những chai rượu điển hình của Serralunga với độ mạnh và giàu cấu trúc, đôi lúc còn quá chặt chẽ, và cần thời gian để thể hiện được sự phức hợp của nó. Đất ở đây chứa nhiều vôi, với mặt hướng phía nam và những cây nho được trồng ở độ cao tầm 330m.
NSX hàng đầu: Arnaldo Rivera, Giacomo Anselma, Luigi Pira, Massolino, Oddero
4. Barolo – La Morra
Brunate
Giống như Cerequio với chất lượng được cho là tương đương, vườn nho Brunate rộng 25ha vắt ngang ranh giới với xã Barolo, với hướng mặt về phía nam và đông nam cùng thành phần đất sa thạch. Rượu vừa giàu hương thơm lại có cấu trúc tốt cùng tannin chắc chắn và khả năng lưu trữ lâu.
NSX hàng đầu: Altare, Batasiolo, Boglietti, Ceretto, Francesco Rinaldi, Giuseppe Rinaldi, Marcarini, Marengo, Oddero, Roberto Voerzio, Vietti
Rocche dell’Annunziata
Người ghi chép lịch sử của Barolo là Renato Ratti đã từng nhận xét Rochee dell’Annunziata như là một “first growth”-phân hạng rượu hàng đầu của khu vực, và có ít người phản đối điều này. Khu vực này rộng 30ha với đá vôi bùn sang và đá cát, được chia thành hai khu, một hướng về phía đông nam, một lại được che chắn hơn quay mặt về phía nam và tây nam. Với hương thơm, độ đậm đà mà tinh lọc của minh, đây đúng là khu vực điển hình cho La Morra.
NSX hàng đầu: Aurelio Settimo, Franco Molino, Fratelli Revello, Mario Gagliasso, Mauro Veglio, Paolo Scavino, Ratti, Roberto Voerzio, Rocche Costamagna, Trediberri
5. Barolo – Castiglione Falletto
Monprivato
Vườn nho hướng tây nam rộng 6ha này có thành phần đất phức hợp bao gồm đất sét, đá vôi bùn và đá vôi. Với 93% được sở hữu bởi Mauro Mascarello, người mà đã đưa tên thửa nho này vào nhãn chai từ năm 1970. Monprivato được chồng với phiên bản Nebbiolo Michet, chỉ có ở 5% những vườn nho của Barolo. Phiên bản này cho sản lượng ít hơn và dễ dính sâu bệnh hơn, nhưng Mascarello tin rằng nó mang đến nhiều cấu trúc và độ phức hợp hơn cho rượu của họ. Tất cả những gốc nho được trồng lại đều từ sự chọn lọc kĩ lưỡng từ chính vườn nho gốc (với cây con từ những cay nho trưởng thành tốt nhất còn lại). Với những năm tốt nhất, Mascarello cũng sản xuất dòng rượu được chọn lọc đặc biệt từ Monprivato tên là Cà d’Morissio. Cả hai dòng rượu của nhà này đều mang tính truyền thống cao và là những chai rượu điển hình tốt nhất cho phong cách này.
NSX hàng đầu: Giuseppe Mascarello
6. Barolo
Cannubi
Một vườn nho mang tính lịch sử cao nhất của khu vực, với lần đầu được đề cập trên nhãn chai là vào năm 1752. Rượu ở đây được đánh giá cao với sự tinh tế hơn là độ mạnh mẹ của mình. Đất ở đây là đá bùn nhiều vôi màu xám xanh cùng lượng lớn cát, đây là một lợi thế trong những năm nhiều mưa nhờ độ thoát nước tốt. Độ cao của vườn đạt 250m tới 320m, cùng hướng mặt phía nam, nơi đây có thể trở nên rất nóng vào mùa hè.
Vấn đề ở đây đó là có tới 5 vườn nho tổng cộng là 34ha có tên Cannubi trong tên rương của mình, trong khi đó phần vườn mang tính lịch sử ở trung tâm khu vực chỉ là 15ha. Đề xuất kế hoạch MGA đã gợi ý rằng chỉ khu vực trung tâm gắn bó lịch sử mới được sử dụng tên Cannubi hoàn chỉnh, và những thửa còn lại, ví dụ như Cannubi Boschis, phải xử dụng tên đầy đủ mà không được để chỉ là Cannubi.
Nhiều vụ kiện tụng đã xảy ra sau đó, bởi nhiều nhà sản xuất nằm ngoài vùng truyền thống đã tranh cãi rằng rượu của họ, dù nằm ngoài trung tâm Cannubi, vẫn có chất lượng tương đương- một ví dụ trong số đó chính là Cannubi Boschis từ Sanrone. Quyết định mở rộng Cannubi đã bị hủy bỏ năm 2012, để rồi lại được tái lâp năm 2013
NSX hàng đầu: Altare, Brezza, Burlotto, Carretta, Damilano, Einaudi, E Pira, L’Astemia Pentita, Paolo Scavino, Réva, Sandrone, S&B Borgogno
Những ứng cử viên nặng kí khác
Tham khảo những nhận định từ người bản địa và bạn sẽ thấy có những khu vực Barolo và Barbaresco hàng đầu khác sẽ được nhắc tên, lí do thường là bởi một hay hay nhà sản xuất đã giúp khẳng định được chất lượng tuyệt vời của những vườn nho này. Những khu vực này bao gồm:
Castiglione Falletto (commune) – Rocche di Castiglione
La Morra – Cerequio
Novello – Ravera
Serralunga – Cerretta, Falletto, Francia
Verduno – Monvigliero
Barbaresco – Martinenga
bài viết của anh : Vũ Đức Linh
Leave a Comment: